Διονύσιος Α. Κόμης ( 1909-1992) . Η …αποθέωση της Τέχνης

« Ο σκοπός της θρησκείας είναι ακριβώς για να μας βοηθάει να κατανοήσουμε το γεγονός ότι δε μπορούμε να τα εξηγήσουμε όλα. Νομίζω πως η Ορθοδοξία συντηρεί αυτό το πολύτιμο αίσθημα του μυστηρίου.» 

                                                               Sir   Στήβεν Ράνσιμαν, Βυζαντινολόγος 

ΕΠΙΚΑΙΡΑ Τεύχος 344^ο                 

Του Δρ. Ιωάννη  Χρ.  Ιακωβίδη                                         

       Οι Αχαρνές ή Αχαρναί στην αρχαιότητα   , ένας από τους δήμους της Αττικής,  ανήκε στην Οινηίδα φυλή.  Η συμβολή του στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό είναι σημαντική, αν ληφθεί  υπόψη   το πλήθος των αρχαιολογικών ευρημάτων , με κύρια τον θολωτό μυκηναϊκό τάφο , το ταφικό μνημείο   του αρχαίου τραγικού ποιητή Σοφοκλή και το αρχαίο θέατρο  του 4^ου αιώνα  π. Χ.  που  αποκαλύφθηκε τον Φεβρουάριο του 2007από την αρχαιολόγο,      Μαρία Πλάτωνος  και  προβάλλεται από το « Επισκήνιον» μέσω της δραστήριας Προέδρου του  ,  Μαρίας Μίχα  . Ο Αριστοφάνης  συνέγραψε κωμωδία  υπό τον τίτλο « Αχαρνείς» , η οποία  διδάχτηκε το 425 π. Χ.

      Τη θρησκευτικότητά τους οι κάτοικοι των Αχαρνών εξέφραζαν  τους δύο τελευταίους  αιώνες  ως σήμερα  με την ανέγερση πολλών  περικαλλών ναών , από τους οποίους ξεχωρίζουν αυτοί του Αγίου Βλασίου , Επισκόπου Σεβαστείας  και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Αγιογράφος και των δύο εκκλησιών διετέλεσε  ο Διονύσιος  Α. Κόμης ,ο οποίος   γεννήθηκε το 1909 στα Μαυράτα Κεφαλληνίας.  Το 1926 είχε συνδεθεί με μία εκ των πλέον επιφανών  μορφών  διεθνούς εμβέλειας   στον χώρο της  αγιογραφίας και της ζωγραφικής και  καθηγητή της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, του Πολυτεχνείου του Μονάχου και Αθηνών, Σπύρο Βικάτο, κοντά  στον οποίο μαθήτευσε και  συνεργάστηκε στενά έως  τον  θάνατό του. Σε ηλικία 22 ετών ανέλαβε την αγιογράφηση και διακόσμηση  του Ναού της Αγίας Παρασκευής Ατσουπάδων Κεφαλληνίας. Έκτοτε  φιλοτέχνησε πολλές άλλες εκκλησίες  στα Επτάνησα, στη Μάνδρα Ελευσίνας και  στην Τρίπολη (τον καθεδρικό Ναό του Αγίου Βασιλείου), τον καθεδρικό Ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος , στα Βίλλια και πλήθος άλλων  εκκλησιών  στην Αττική . Πραγματοποίησε πολλές εξαιρετικές  ομαδικές και  ατομικές εκθέσεις, σε πανελλήνιο επίπεδο, οι οποίες απέσπασαν θετικές  κριτικές Ακαδημαϊκών , Πρυτάνεων και  Καθηγητών Ανωτάτων Σχολών Καλών Τεχνών, και απονομές χρυσών μεταλλίων.

Τιμές από Κύπρο μέχρι ΗΠΑ

            Η  Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών τον βράβευσε  το 1927 με το τότε όχι ευκαταφρόνητο ποσό  των 100.000 δρχ.  Ο ποιητής Μιλτιάδης Μαλακάσης, το 1937,   ενθουσιασμένος  από το έργο του « Η Πλατυτέρα των Ουρανών» , αφιέρωσε ειδικά για αυτό ένα τετράστροφο   ποίημα θρησκευτικού περιεχομένου, υπό τον τίτλο «Χαίρε Μαρία Χαριτωμένη»,  που μελοποίησε ο καθηγητής της Μουσικής  και συνθέτης,  Σπύρος Καψάσκης. Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος τον προσκάλεσε  , τον Ιούνιο του 1959, στη μεγαλόνησο ,  για να του εκφράσει τις ευχαριστίες και  να τον συγχαρεί λόγω των  υπέροχων  εθνοθρησκευτικών  συνθέσεων και ύμνων , βασισμένων  στους ηρωικούς αγώνες της. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ τον τίμησε το 1963 εξαιτίας της σύνθεσής του «Η Αποθέωση της Ψυχής του Τζων Κέννεντυ.» Έργα του (αγιογραφίες ,  ιδίως  νεοαναγεννησιακής τεχνοτροπίας, σκίτσα και διάφορες συνθέσεις,  νεκρές φύσεις και  πορτραίτα ) φιλοξενούνται σε ατομικές συλλογές στη χώρα μας  και στο εξωτερικό. Απεβίωσε το   1992. 

« Προσευχόταν και δούλευε»

    Ο  ζωγράφος – αγιογράφος  Χρήστος    Τσεβάς    αφηγείται το εξής περιστατικό που αποδεικνύει τη σοβαρότητα και υπευθυνότητά  του :  «Ο  Κόμης   είχε  μια  παραγγελία   από  την  Αμερική,  την  Αγία  Βαρβάρα, γύρω  στο  ΄50(…),  ήταν   πολύ  δύσκολες  οι  καταστάσεις   τότε. Τη  δούλευε  κι  εγώ  έβλεπα  ότι  ήταν  έτοιμη.  Του  έλεγα «δάσκαλε, γιατί  δεν  τη  στέλνεις,  να πάρεις τα  λεφτά;»  Μού  έλεγε  ότι  δεν  ήταν  έτοιμη.  Εν τω μεταξύ   έστελναν   γράμματα    και  ζητούσαν  την εικόνα,  αλλιώς    θα ακύρωναν  την  παραγγελία. Εκείνος  όμως  έλεγε   ότι  δεν  ήταν  έτοιμη.(…)  Όταν    την τελείωσε , νόμιζες  ότι  τα  δάκρυα   έτρεχαν  απ΄  έξω  από  τα μάτια.(…) Αυτός  ήταν  ο  Κόμης.(…) Η τελειότητα .(…) Όταν  έμπαινε  στην  εκκλησία   γονάτιζε και  προσευχόταν(…),  ύστερα  έπιανε  δουλειά.(…) Η  Τέχνη  ήταν  μέσα  στην   ψυχή  του.»  Από το Δ.Σ. του Ομίλου  Φίλων της Δημοτικής  Πινακοθήκης έχει  ήδη προταθεί στον νυν Δήμαρχο Αχαρνών  Γιάννη  Κασσαβό να μετονομαστεί μία οδός σε « Διονυσίου  Κόμη.»

        Πρόσφατα λειτούργησαν δύο εξαιρετικές εκθέσεις-αφιερώματα  , που περιελάμβαναν φωτογραφικό και άλλο υλικό ,  με τίτλο « « Ιεροί ναοί και θρησκευτικές πανηγύρεις στις Αχαρνές: Πορεία μέσα στο χρόνο» υπό  την αιγίδα του Δήμου Αχαρνών. Η πρώτη αφορούσε  τον Ιερό Ναό Αγίου Βλασίου και τις  θρησκευτικές πανηγύρεις  και οργανώθηκε  από την Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Αχαρνών (Ι.Λ.Ε.Α.)* στον χώρο του μουσείου της , στην κεντρική πλατεία Αχαρνών. Ο  Σπυρίδων Π. Αναγνωστόπουλος  αναφέρει  σε βιβλίο του  ότι ο νέος (σημερινός) ναός του Αγίου Βλασίου   κτίστηκε ανατολικά του παλαιότερου ,   σε οικόπεδο που αγοράστηκε το 1866 και εγκαινιάστηκε με μεγαλοπρέπεια από τον Μητροπολίτη Αθηνών Προκόπιο το 1900 .

      Σε αυτόν ανήκουν σήμερα τα παρεκκλήσια των Αγίων Ιωάννου του Θεολόγου, Κωνσταντίνου και Ελένης , Σπυρίδωνος και Λεωνίδα. Σε πολλούς από τους εορτασμούς της Ζωοδόχου Πηγής χοροστατούσε ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος και σε κάποιους προέστη  ο μετέπειτα Άγιος Νεκτάριος Αιγίνης!      Το  πιο πάνω πανηγύρι πραγματοποιείται  ανελλιπώς, εκτός των ετών  1913 εξαιτίας των Βαλκανικών Πολέμων  και 1941- 1944 λόγω της γερμανικής Κατοχής.  Ιδιαίτερα κατατοπιστικοί προς  τους επισκέπτες  της Έκθεσης ήταν  ο Πρόεδρός της  ,  Γιώργος Φυτάς  και ο  Αντιπρόεδρος,  Γιάννης  Μουστακάτος. 

           Επανεκθέσεις

      Έπειτα από  συνεργασία της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Αχαρνών με τον  ομώνυμο Δήμο, δημιουργήθηκε  Δημοτική Πινακοθήκη, η οποία φιλοξενούσε  για ένα χρονικό διάστημα  πίνακες του ζωγράφου Χρήστου Τσεβά, εμπνευσμένους από τον καθημερινό βίο  των Αχαρνέων  και την  παραδοσιακή αρχιτεκτονική .  Σήμερα, εκτίθενται  στο οίκημα της  Δημοτικής Πινακοθήκης.  Στις 16 Οκτωβρίου του 2011 επανεξετέθησαν  οι συλλογές  της Ι.Λ.Ε.Α., αφού αποκαταστάθηκε πλήρως το κτίριο   και αναδιαρθρώθηκε η παρουσίαση των εκθεμάτων , με τη χρήση ψηφιακών  μέσων και σύγχρονων μεθόδων προβολής .  Υπό ηλεκτρονική μορφή διαθέτει  τις εξής εκδόσεις  : 1. Δημήτριος  Γ. Γιώτας, Παλιά Μοναστήρια της Πάρνηθας   2. Του ιδίου  , Συμβολή στην ιστορική έρευνα της Αττικής (1821-1833) και 3. Νίκος Νέζης-Δημήτριος Γ. Γιώτας , Πάρνηθα .

      Η δεύτερη  αναφερόταν στον  Ιερό Ναό Κοίμησης της Θεοτόκου και στα -κατά καιρούς-  παρεκκλήσιά του   ( π.χ. Αγία Παρασκευή, Αγία Μαύρα, Άγιος Αθανάσιος, Άγιοι  Θεόδωροι, κλπ)  και έλαβε χώρα στη Δημοτική Πινακοθήκη. Η έκθεση είχε  οργανωθεί από τον Όμιλο Φίλων της Δημοτικής Πινακοθήκης  « Χρήστος Τσεβάς»  και λειτουργούσε  στο οίκημά της.  Τους επισκέπτες ενημέρωσαν  ο Πρόεδρος  του Ομίλου Φίλων της Δημοτικής Πινακοθήκης, Κώστας Νιώρας και η Ρένα Κουμπούρη, Υπεύθυνη Τύπου.  Αυτός ο ιερός  ναός , κατά τον  πατέρα Χαράλαμπο  Τριαντόπουλο , βάσει εγγράφου   από το αρχείο του ,   ανεγέρθηκε επί κοινοτάρχη  Ιωάννη Πηγαδά  (  1907 – 1910) . Ο  Παπαθανάσης (Αθανάσιος Χίλιος), ο πρώτος  ιερέας   της εκκλησίας,  μνημονεύεται  ως κτήτοράς της, ενώ η  προτομή  του κοσμεί  τον  περίβολο  του  ναού   .    

        Ο Αθανάσιος Κατάρας , ως μέλος των δύο συλλόγων , παρουσίασε στη Δημοτική Πινακοθήκη , την επόμενη ημέρα,   την εργασία του   με θέμα «Σταθμοί και περίοδοι στο πανηγύρι της Ζωοδόχου Πηγής», στην οποία παρέστη ο Δήμαρχος Αχαρνών  Γιάννης  Κασσαβός και πολλοί ενδιαφερόμενοι . Ο Πρόεδρος της Ι.Λ.Ε.Α. όσο και οι  παριστάμενοι συμμετείχαν ενεργά με σχολιασμό των λεγομένων. 

          Πριν  από την έναρξη της παρουσίασης, ο Πρόεδρος του Ομίλου Φίλων Δημοτικής Πινακοθήκης  , Κώστας  Νιώρας , προσέφερε  τη στήριξη του συλλόγου  στον ομόλογό του της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρίας Αχαρνών ,  Γεώργιο Φυτά , ο οποίος πρότεινε να επανέλθει  το έθιμο  της καθόδου της Εικόνας της Παναγίας της Χασιάς  από τη Μονή Κλειστών στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου όπως γινόταν στο παρελθόν .Στα εγκαίνια και των δύο εκθέσεων  παρέστησαν ο Σεβασμιότατος   Μητροπολίτης Ιλίου, Αχαρνών και Πετρουπόλεως κ. Αθηναγόρας , ο  Δήμαρχος Αχαρνών,  Γιάννης  Κασσαβός , οι Πρόεδροι της Ι.Λ.Ε.Α. και του Ομίλου Φίλων της Δημοτικής Πινακοθήκης «Χρήστος Τσεβάς» , καθώς και βουλευτές ,  πολιτευτές,  παράγοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης και πλήθος κόσμου.

         Εν κατακλείδι, ο γράφων θα ήθελε να ευχαριστήσει  θερμά  τον  Κώστα Νιώρα και την  Ρένα Κουμπούρη, που με  μεγάλη προθυμία τού απέστειλαν ηλεκτρονικά υλικό από τα εκθέματα στην Δημοτική Πινακοθήκη , υποβοηθητικό για τη συγγραφή του παρόντος  άρθρου . Το έργο της Σταματίνας Στριφτού -Βάθη  αποτελεί  σημαντική συμβολή για όσους επιθυμούν να μελετήσουν διαχρονικά και   από κάθε άποψη  αυτόν τον ιστορικό τόπο.   Τα προαναφερθέντα πολιτιστικά δρώμενα   τιμούν τον  Δήμο Αχαρνών   και τα Δ.Σ.  της  Ι.Λ.Ε.Α. και του  Ομίλου  Φίλων Δημοτικής Πινακοθήκης που συντελούν στην αναβάθμιση της  Αττικής εν γένει   . Για αυτό όλοι οι διοργανωτές είναι άξιοι θερμών συγχαρητηρίων.

*     Η Ι.Λ.Ε.Α.  , που αποτελεί  τον κυριότερο πολιτιστικό φορέα,   ιδρύθηκε το 1981, κατόπιν πρωτοβουλίας  του Ελληνικού Ορειβατικού Συλλόγου Αχαρνών. Aπό   το 1977 προέβη  στη σύσταση  και οργάνωση του Λαογραφικού  Μουσείου , το οποίο  το 1982   έθεσε υπό τη διοίκησή της  . Ανάμεσα στις συλλογές του, υπάρχει μία από τα  μερικά προσωπικά αντικείμενα του Αλέξανδρου Πάντου,  ιδρυτή μαζί με τον Κύπριο Γεώργιο Φραγκούδη,  του Παντείου Πανεπιστημίου (της  τότε Παντείου Σχολής) . Στόχοι της  είναι- μεταξύ άλλων-  η πολιτιστική  και μορφωτική προαγωγή των μελών της , η  ανάδειξη  του αρχαιόφιλου πνεύματος, η ανεύρεση,  και διαφύλαξη  του παντοειδούς λαογραφικού και  ιστορικού υλικού του Δήμου Αχαρνών, αλλά και  της ευρύτερης  Ελλάδας , όπως και η συνεχής βελτίωση της προσφοράς του  Λαογραφικού Μουσείου Αχαρνών. Ταυτοχρόνως συμβάλλει  στην προστασία του οικολογικού , πολιτιστικού και  οικιστικού περιβάλλοντος. 

                                                        Ενδεικτική βιβλιογραφία

- Αναγνωστόπουλος Π. Σπυρίδων, Ο Πολιούχος των Αχαρνών,  Ιστορία του Ιερού Ναού Αγίου Βλασίου Αχαρνών ( Μενιδίου), Αντί προλόγου: Πρωτοπρεσβύτερος Αναστάσιος  Βερρόπουλος, Γραφικές Τέχνες Γιώργος Παπανικολάου , Αθήνα, 1989.

-Αχαρναϊκή, εφημερίδα, αρ. φύλλου 143,  8 Μαϊου 2016.

-Αχαρνόραμα, εφημερίδα, αρ. φύλλου 45,   Μάιος 2016.

-Γκίρας Αλέξανδρος, Αχαρναί, Ιστορία τριών χιλιετηρίδων, Αθήνα,  1949.

-Ιακωβίδης Χρ. Ιωάννης , «Χρήστος Τσεβάς .Βαθιά υπόκλιση στον λαϊκό ζωγράφο. Δώρισε έργα του για τη δημιουργία της Δημοτικής Πινακοθήκης Αχαρνών, που φέρει πια το όνομά του », στο εβδομαδιαίο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ, τεύχος 334 .

-«Εξαιρετικές οι εκθέσεις με θέμα "Ιεροί ναοί και θρησκευτικές πανηγύρεις ...», στο www.acharnes.gr/content/section-2172

-«Ιεροί ναοί και θρησκευτικές πανηγύρεις στις Αχαρνές», στο ... menidiatis.blogspot.com/2016/05/blog-post_13.html

-Κουμπούρη Ρένα, «Η ενδυμασία και η θέση της γυναίκας στις Αχαρνές: Μια σχέση εξάρτησης»( Από το Διαδίκτυο)

- Παντελίδου Αικ., Ζαγκουδάκη Ελ., Μαργώνη Μ., «Εργασίες στερέωσης και αποκατάστασης εκκλησιών Αχαρνών- νέα στοιχεία: Άγιος Ιωάννης, Άγιοι Θεόδωροι, Άγιος Γεώργιος Βουρδουμπά, Ι. Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου», 10^ο Συμπόσιο Ιστορίας- Λαογραφίας Αττικής, 20- 23 Οκτωβρίου 2011, Πρακτικά υπό έκδοση, σελ. 366-372.

- Sir Στήβεν Ράνσιμαν: «Τι ήταν το Βυζάντιο και γιατί Βυζάντιο σημαίνει Ελλάδα» .Συνέντευξη στην ΕΤ3 ( Από το Διαδίκτυο)      

-Στριφτού-Βάθη Σταματίνα, Αχαρναί, Αχαρνές,  2009.

- Φυτάς  Γιώργος ,  Μενίδι : Ξεχασμένες Ιστορίες Καθημερινών Υπερηρώων,  υπό  έκδοση .