Οι Έλληνες Αρβανίτες

Γράφει η Μαρία Γιώργα 

<<Πο τε πεστίςλιάρτ, πεστίμαβγεν ντε προσοπίαγιότε. >> Αυτή είναι μια αρβανίτικη παροιμία που σημαίνει σε απόλυτη μετάφραση: <<Αν φτύσεις ψηλά το φτύσιμο θα πέσει στο πρόσωπό σου. >>

Ποια όμως είναι η ιστορική αλήθεια για τους Έλληνες Αρβανίτες; Από πού κατάγονται; Πότε ήρθαν στον Ελλαδικό χώρο; Από ποια περιοχή μετανάστευσαν; Ποια τα χαρακτηριστικά του πληθυσμού τους; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που θα απαντηθούν μέσα από το παρόν κείμενο με σκοπό την αποκάλυψη της αλήθειας που εδώ και χρόνια διαστρεβλώνεται σκοπίμως. 

Οι Αλβανοί βλέπουν τους Αρβανίτες σαν αδέρφια τους, όχι όμως οι Αρβανίτες τους Αλβανούς. Οι μεν Αλβανοί φιλοδοξούν να εκκινήσουν θέμα μειονότητας στην Ελλάδα ενώ οι δε Αρβανίτες αντιδρούν δηλώνοντας με πείσμα την Ελληνικότητα τους και αποσιωπώντας την καταγωγή τους αφού πράγματι ντρέπονται για αυτή. Σχετικά με την καταγωγή των Αρβανιτών έχουν γραφτεί πολλά εκ των οποίων τα περισσότερα στερούνται επιστημονικής σοβαρότητας, μιας και οι Αρβανίτες συγγραφείς προσπαθούν να αποδείξουν ότι οι Αρβανίτες είναι γνήσιοι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων και αντίστοιχα οι Αλβανοί εθνικιστές ότι οι Αρβανίτες είναι Αλβανοί. Όσες όμως μελέτες έχουν γραφτεί πάνω στο συγκεκριμένο θέμα ουσιαστικά απέχουν μακράν από την αλήθεια που και οι δυο πλευρές κρύβουν με επιμέλεια για τους δικούς τους λόγους. 

Η μοναδική αδιαμφισβήτητη αλήθεια είναι ότι Αλβανοί με σλαβική καταγωγή και Αρβανίτες Ιλλυριοί βρέθηκαν στα μεσαιωνικά χρόνια να συγκατοικούν αναγκαστικά στη σημερινή Αλβανία έχοντας τεράστιεςκοινωνικοπολιτιστικές διαφορές και έντονες αψιμαχίες μεταξύ τους αφού η φιλοσοφία τους για την ζωή και οι προτεραιότητες τους ήταν εντελώς διαφορετικές. Οι Αλβανοί προσπάθησαν να υποτάξουν με την βία τους περήφανους Αρβανίτες που πάντα είχαν κυρίαρχο στοιχείο τους την οικογένεια ,ζητούσαν μια σταθερή θρησκεία να ασπαστούν και ονειρεύονταν μια ένδοξη πατρίδα που θα αποτελούσε σημείο αναφοράς τους .Δυο φάρες λοιπόν με εντελώς διαφορετικούς προσανατολισμούς και απαρτιζόμενες από συγκρουσιακές προσωπικότητες παρόλο που μοιράζονταν την ίδια πατρίδα είχαν τεράστια απόσταση στα θέλω και τα πιστεύω τους. Η ρήξη δεν άργησε να επέλθει με αποτέλεσμα οι αριθμητικά λιγότεροι Αρβανίτες να αναγκαστούν προκειμένου να μην αποδεκατιστούν και μα μην αλλοτριωθούν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους πληγωμένοι από την σλαβική ξιπασιά, αγαρμποσύνη και βαρβαρότητα. 

Έτσι κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, ιδίως μεταξύ του 13ου και του 16ου αιώνα επέλεξαν κυρίως από τα Βόρεια των Τυράννων που κατοικούσαν να υιοθετήσουν νομαδική συμπεριφορά και να μεταναστεύσουν νότια σε Ελλάδα ,Ιταλία ,Βουλγαρία και σε μικρότερο ποσοστό στην Τουρκιά τη Γαλλία και την Μάλτα .Θέλησαν να κάνουν μια νέα αρχή στις πατρίδες που τους φιλοξένησαν και τις αγάπησαν κάνοντας τες δικές τους αφήνοντας πίσω τους όσα στιγμάτισαν τις αδάμαστες ψυχές τους. Σαν να τηρούσαν όλοι όσοι μετακινήθηκαν μια μυστική συμφωνία ποτέ δεν μίλησαν στους απογόνους τους για την καταγωγή τους αφού δεν δέχονταν κανένα συσχετισμό με τους Αλβανούς και ντρέπονταν για τις ρίζες τους. Μιλούσαν στα παιδιά και τα εγγόνια τους μόνο για την Αρβανιτιά και τα ανδραγαθήματα της αποποιούμενοι με σθένος τον τόπο καταγωγής τους κάτι που δεν συμβαίνει ιστορικά σε κανέναν άλλο λαό. Όσοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους μιλούσαν πάντα με καμάρι για τους προγόνους τους και τον τόπο τους ενώ οι Αρβανίτες δήλωναν και συνεχίζουν να δηλώνουν ότι οι Αλβανοί δεν σχετίζονται μαζί τους (όντως ισχύει αφού έχουν γονιδιακή διαφορά) και ότι ποτέ η Αλβανία δεν υπήρξε ο τόπος προέλευσης τους (ένα εσκεμμένο ψέμα αφού ντρέπονται να αποκαλύψουν την αλήθεια και την έθαψαν βαθιά μέσα τους.) 

Η κάθοδος των αρβανίτικων φύλων στον ελλαδικό χώρο ξεκινά στα τέλη του 13ου αιώνα και σταματάει περίπου το 1600 έχονταςως τόπο αρχικής εγκατάστασης την Θεσσαλία γύρω στο 1325όχι με σκοπό να βρουν την γη της επαγγελίας αλλά για να ξεφύγουν από την χώρα που τους μάτωσε και άρχισε να αλλάζει όψη επηρεαζόμενη από την υπεροχή των Σλάβων. Έχοντας εγκατασταθεί στην κοιλάδα του Σπερχειού από το 1380-81, οι Αρβανίτες παίρνουν άδεια από τον Πέτρο Δ΄ της Αραγωνίας να εγκατασταθούν στο Δουκάτο των Αθηνών το 1382, για την ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας του δουκάτου απέναντι στις ξένες επιδρομές. Οι βυζαντινές πηγές αναφέρουν την εμφάνιση 10.000 Αρβανιτών στον Ισθμό της Κορίνθου το 1404-05, των οποίων την εγκατάσταση στο Δεσποτάτο του Μυστρά επέτρεψε ο δεσπότης Θεόδωρος Παλαιολόγος, παρά την καχυποψία των συμβούλων του. Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή αυτός ο πληθυσμός προερχόταν από την Θεσσαλία, μετά την κατάληψή της από τους Τούρκους το 1393. Περί το 1425, οι Βενετοί με υποσχέσεις για φοροαπαλλακτικά μέτρα προσελκύουν αρβανίτικους πληθυσμούς στη νότια Εύβοια που παρουσίαζε δημογραφική πτώση εξαιτίας της πανώλης, η θέση της οποίας ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκή αφού γειτνίαζε με την ηπειρωτική Ελλάδα. Η περιοχή εγκατάστασης των Αρβανιτών στην Εύβοια οροθετήθηκε από τους Βενετούς αυστηρά στις ορεινές περιοχές της Καρυστίας, ώστε να λειτουργούν και ως προπύργιο σε εχθρικές επιθέσεις εναντίον της Αττικής. Επίσης, οι Βενετοί μίσθωσαν πολυάριθμους Αρβανίτες για να υπηρετήσουν ως Stradioti. Με βάση τους υπολογισμούς ενός Γάλλου αυτόπτη μάρτυρα, του Philippe de Commines (1447 - 1511), οι Αρβανίτες επιτήρησαν τις ενετικές περιοχές όπως το Ναύπλιο, ως πεζοί και έφιπποι.

Η ανάμειξη λοιπόν των Αρβανιτών με τους πολυπληθέστερους ελληνόφωνους γηγενείς του ελλαδικού χώρου, είχε ως αποτέλεσμα με το πέρασμα των αιώνων, μεγάλο μέρος τους να αφομοιωθεί πλήρως γενετικά και πολιτισμικά, αφήνοντας απογόνους με κάποια μακρινή αρβανίτικη καταγωγή. Έτσι ο πληθυσμός των σημερινών Αρβανιτών, που διατηρήθηκε με ενδογαμίες και την συνέχιση της αρβανίτικης κουλτούρας, είναι πολύ μικρός και κυρίως σε ορισμένα σχετικά απομονωμένα χωριά. Παρατηρείται πως σε πολλά μέρη εγκατάστασής τους οι Αρβανίτες μετέδωσαν την γλώσσα τους και στους ελληνόφωνους κατοίκους της περιοχής για τις καθημερινές συνδιαλλαγές τους, αυξάνοντας τον αριθμό των αρβανιτοφώνων. Όμως το γλωσσικό τους ιδίωμα άρχισε σιγά-σιγά να φθίνει αφού δεν υπήρχε γραφή και μεταδίδονταν με το στόμα από γενιά σε γενιά .Υπέστη επίσης σοβαρές αλλαγές αφού αρκετές ελληνικές λέξεις το εμπλούτισαν παρόλα αυτά είναι αυταπόδεικτο ότι προέρχεται από την Αλβανική γλώσσα αφού έχει άπειρα κοινά στοιχεία μαζί της. 

Με αυτή την μετακίνηση των ιλλυρικών φύλων οι γνωστοί έως σήμερα αρβανίτικοι οικισμοί, με το χαρακτηριστικό γλωσσικό ιδίωμα, τις πανάκριβες παραδοσιακές ενδυμασίες, τα ήθη και έθιμα δημιουργήθηκαν κυρίως στην Στερεά Ελλάδα, και ιδιαίτερα στηνΑττικοβοιωτία, στην Πελοπόννησο, στην νότια Εύβοια, τα νησιά του Αργοσαρωνικού και τις δυτικές Κυκλάδες. Οι Αρβανίτες έφεραν μαζί τους ορισμένα ισχυρά στοιχεία, με τα οποία ανανέωσαν την ικμάδα και τον δυναμισμό του αυτόχθονος πληθυσμού, όπως την πολεμική ικανότητα, την λιτή διαβίωση, την πρωτογενή συσσώρευση κεφαλαίου, τις υποτυπώδεις επιδόσεις στην γεωργία, την κτηνοτροφία και στην ναυτιλία, αλλά και το πείσμα και την αδιαλλαξία τους. Τα ιλλυρικά φύλα που μετακινήθηκαν από την Αλβανία ενσωματώθηκαν με τον ντόπιο πληθυσμό,εξελληνίστηκαν ασπάστηκαν την ορθόδοξη Ελληνική πίστη, κράτησαν το αρβανίτικο γλωσσικό τους ιδίωμα που δέχθηκε επιρροές από την ελληνική γλώσσα, απέκτησαν ελληνική εθνική συνείδησηκαι πρωτοστάτησαν με αυταπάρνηση σε γεγονόταύψιστης εθνικής σημασίαςεπιδεικνύοντας ορισμένες φορέςπερισσότερο θάρρος και ζήλοαπό τον γηγενήπληθυσμό.Ο Αρβανίτικος λαός ενίσχυσε τον πληθυσμό του ελλαδικού χώρου, ταύτισε τη μοίρα του με αυτή των ελληνόφωνων συμπατριωτών του σε δύσκολους καιρούς, κράτησε την ορθόδοξη χριστιανική του πίστη και έπαιξε βασικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821. Και αυτό γιατί οι Αρβανίτες ήταν ήδη Έλληνες, πονούσαν την νέα τους πατρίδα και ήταν έτοιμοι να θυσιαστούν για την σωτηρία της .Η συνείδηση αυτή διαμορφώθηκε στη διάρκεια της μακράς ιστορικής τους πορείας στις ελληνικές πόλεις, παράλληλα όμως με τη διατήρηση μιας λαλιάς διαφορετικής από τα «ρωμαίικα».(«ΚιογκλιούχαΑρμπeρίστeίστeγκλιούχτριμeρίστε, Ε φλιτ ναυάρχοι Μιαούλη, Μπότσαρη εδέγκιθΣούλι». Μετάφραση: Αυτή η γλώσσα η Αρβανίτικη είναι γλώσσα παλικαρίσια. Τη μιλούσε ο Ναύαρχος Μιαούλης, ο Μπότσαρης κι όλο το Σούλι.)Αυτό το τετράστιχο εμψύχωνε τους πολεμιστές στην Επανάσταση του 1821 ενάντια στη τουρκοκρατία ενώ πολλοίκαπεταναίοι και οπλαρχηγοί(όπως η ΛασκαρίναΜπουμπουλίνα, ο Τζαβέλας Λάμπρος,ο Οδυσσέας Ανδρούτσος κ.ά)πολέμησαν για την απελευθέρωση του Ελληνικού Έθνους από τον τουρκικό ζυγό, ενώ στο Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό κατά τον Εικοστό Αιώνα διακρίθηκαν κορυφαίοι Αρβανίτες Ναύαρχοι, από τον Κουντουριώτη και τον Λάσκο μέχρι τον Παππά και τον Λυμπέρη.

Αφού λύσαμε το ζήτημα της καταγωγής αλλά και της ενσωμάτωσης των αρβανιτών με το ελληνικό στοιχείο ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για τον χαρακτήρα αυτής της ιδιόμορφης αλλά ελκυστικής φάρας. Πρόθεσή μου δεν είναι να εξυμνήσω ή να μειώσω τους Αρβανίτες, οφείλω όμως να καταθέσω ορισμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματά τουςκυρίως του ψυχισμού τους όπως αυτά προκύπτουνμέσα από διάφορα γραπτά κείμενα αλλά και από προσωπική εμπειρία. Είναι μια έξυπνη, πολεμοχαρής φυλή, ατρόμητη στη μάχη, περήφανη, με ανδρισμό ,σκληρότητα, τιμιότητα και ντομπροσύνη πρωτόγνωρη όπου η μπέσα δηλαδή η προφορική υπόσχεση την οποία δίνουν δεν παραβιάζεται ποτέ. Ο λόγος τους είναι συμβόλαιο, τηρούν με κάθε τρόπο τις δεσμεύσεις τους και μόνο ο θάνατος μπορεί να σταματήσει την υλοποίηση τους. Οι Αρβανίτες λατρεύουν την οικογενειακή ζωή, σπεύδουν να δώσουν αρχές στα παιδιά τους αλλά και εφόδια ψυχικά για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ζωής ζητώντας τους πάντα να έχουν για σημαία τους την ειλικρίνεια και να μην φοβούνται ποτέ τίποτε και κανέναν. Έχουν όμως σοβαρά ελαττώματα που τους χαρακτηρίζουν αφού είναι ξεροκέφαλοι, ισχυρογνώμονες, υπέρμετρα εγωιστές, πεισματάρηδες και αγύριστα κεφάλια. Οι κλειστές κοινωνίες στις οποίες μεγαλώνουν αυξάνουν τις διχόνοιες και τις έριδες μεταξύ τους ,έτσι γίνονται δύσπιστοι και καχύποπτοι βλέποντας κοντόφθαλμα το μέλλον με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αναπτύξουν όσο θα έπρεπε τα σημαντικά θετικά στοιχεία του χαρακτήρα τους. Αυτά τους τα μειονεκτήματα εμποδίζουν την πρόοδο τους και τους κρατούν εγκλωβισμένους σε μικροπρεπείς ενέργειες που τους στερούν την εξελικτική πορεία που θα έπρεπε να έχουν αν ψυχανεμίζοντανέγκαιρα τις αλλαγές που συμβαίνουν γύρω τους.

<<Αι τσσεθότε τε βερτέτενε, σ’καανάγγηνγασσουμεξίου>> Αυτή η αρβανίτικη έκφραση σημαίνει :<< Αυτός που λέει την αλήθεια, δεν έχει ανάγκη από πολλά λόγια.>> Σεβόμενη απόλυτα τις ρήσεις και δη τις σωστές δεν χρειάστηκε να γράψω πολλά λόγια για να αποτυπώσω την αλήθεια. Όσο και αν πληγώνει κάποιους είναι καιρός να μάθουν οι Αρβανίτες από που ήρθαν, γιατί αποποιήθηκαν την εθνότητα τους και γιατί οι πρόγονοι τους την έκρυβαν επιμελώς ντροπιασμένοι από την συμπεριφορά των Σλάβων Αλβανών .