(Ένα παλιότερο κείμενο του Πάνου Σκουρολιάκου στην εφημερίδα Αυγή, για το Θέατρο στον πόλεμο του 40).
Στην περιοχή της τέχνης συνηθίζονται οι κατηγοριοποιήσεις. Τις επιβάλλουν διαφορετικές καταγωγές, ιδιοσυγκρασίες, οράματα και αισθητικές επιλογές. Πάντα υπήρχε το «ελαφρό» και το «ποιοτικό» και πάντα υπήρχαν και οι ανάλογες «σχέσεις» και «αποστάσεις»...
Του Πάνου Σκουρολιάκου*
Στην περιοχή της τέχνης συνηθίζονται οι κατηγοριοποιήσεις. Τις επιβάλλουν διαφορετικές καταγωγές, ιδιοσυγκρασίες, οράματα και αισθητικές επιλογές. Πάντα υπήρχε το «ελαφρό» και το «ποιοτικό» και πάντα υπήρχαν και οι ανάλογες «σχέσεις» και «αποστάσεις» ανάμεσα στους εκπροσώπους κάθε μιας από αυτές τις κατηγορίες. Ναι, σε περιόδους αδράνειας κυρίως υπάρχουν τείχη που χωρίζουν τους κόσμους των δημιουργών, ανάλογα με το πού είναι «πολιτογραφημένοι».
Έρχονται όμως στιγμές που, ως διά μαγείας, οι διαχωριστικές γραμμές εξαφανίζονται. Που οι «ποιοτικοί» χρησιμοποιούν τα όπλα και τις φόρμες των «ελαφρών» και τούμπαλιν.
Μια τέτοια στιγμή είναι η κήρυξη ενός πολέμου. Η 28η Οκτωβρίου του 1940 βρήκε το ελληνικό θέατρο σε πλήρη δραστηριότητα, με τις «κατηγορίες» του απόλυτα διαμορφωμένες. Το «Βασιλικόν Θέατρον» μόλις έχει παρουσιάσει στο Ηρώδειο την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή με την Ελένη Παπαδάκη, ο Δημήτρης Χορν πρωτοεμφανίζεται στο θέατρο και η Αθηναϊκή Επιθεώρηση σε μεγάλες δόξες!
Ήταν τότε η Επιθεώρηση, ένα ακμαίο θεατρικό είδος που στέγαζε και τη δημιουργία του ελαφρού τραγουδιού. Με τις παραστάσεις της συντελούσε και στη διακίνηση των νέων τραγουδιών, μιας και τα μέσα διάδοσης της μουσικής ήταν τότε ακόμα πρωτόγονα. Τακτοποιημένες λοιπόν οι κατηγορίες και τα είδη θεάματος. Ηθοποιοί ρεπερτορίου δεν καταδέχονταν να ασχοληθούν με «επιθεωρησιακά νουμεράκια» και βέβαια «αρτίστες της επιθεώρησης» δεν τολμούσαν να αγγίξουν ρόλους του κλασικού ρεπερτορίου. Η δικτατορία του Μεταξά άλλωστε, όπως και όλα τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, φροντίζουν ώστε να είναι έτσι τακτοποιημένα τα πράγματα. Πειραματισμοί και δοκιμές, πέραν του κοινώς παραδεδεγμένου και ανεκτού, δεν είναι ευπρόσδεκτες.
Ο πόλεμος όμως δεν μπορούσε παρά να φέρει τα πάνω κάτω και στο θέατρο της Αθήνας του 1940.
Το «Βασιλικόν Θέατρον», αποψιλωμένο από άνδρες ηθοποιούς λόγω της συμμετοχής τους στον πόλεμο, σταματά τις παραστάσεις του. Στην «επιθεώρηση» μένουν οι γυναίκες και μεγαλύτεροι σε ηλικία ηθοποιοί που δεν επιστρατεύτηκαν. Ως λαϊκό θεατρικό είδος η επιθεώρηση είναι ευέλικτη. Μπορεί να δημιουργεί παραστάσεις με τα υλικά που διαθέτει ανά πάσα στιγμή. Οργανώνονται λοιπόν παραστάσεις όπου οι γυναίκες υπερτερούν σε αυτήν τη σημαντική ιστορική στιγμή και διαπρέπουν. Σοφία Βέμπο, Άννα Καλουτά και Ρένα Βλαχοπούλου οι πιο σημαντικές. Μια καινούργια επιθεωρησιακή κατηγορία διαμορφώνεται. Η «πολεμική επιθεώρηση». Η θεματολογία της είναι βέβαια ο πόλεμος και αποστολή της να εμψυχώσει πολεμιστές και λαό. Μέχρι τις μέρες μας έχει φτάσει το «Ευζωνάκι» με την Άννα Καλουτά. Είχα την τύχη στην επιθεώρηση που ανεβάσαμε το 1984 στο θέατρο "Μινώα" να γράψω το κείμενο για την Άννα Καλουτά που συμμετείχε ως «γκεστ» σε έναν θίασο νέων πρωταγωνιστών. Την είχα ταυτίσει με το είδος που υπηρετούσαμε. Ήταν η «Κυρία Επιθεώρηση». Μέσα από το κείμενο πέρναγε όλη η διαδρομή της Καλουτά στη σκηνή. Την στιγμή που έκανε το ευζωνάκι η παράσταση βρισκόταν στο πιο δυνατό της σημείο!
Στις επιθεωρήσεις όμως, όπου γεννιόντουσαν και πολλά τραγούδια του ελαφρού ρεπερτορίου, έχουμε και μια καινούργια κατηγορία τραγουδιών. Το ερωτικό πολεμικό τραγούδι! Ο Μιχάλης Σογιούλ στο μέτωπο όπου πολεμά γράφει και η Βέμπο πίσω στην Αθήνα τραγουδά:
«Ούτε ένα δάκρυ από τα μάτια ας μην κυλήσει
στου χωρισμού μας το πικρό τώρα φιλί.
Πρέπει ο καθείς μας τώρα πια να πολεμήσει
αφού η γλυκιά μας η πατρίδα το καλεί.»
Ενδιαφέρον έχει όμως και η «προσχώρηση» στο ευτελές είδος της επιθεώρησης και καλλιτεχνών, οι οποίοι, περιχαρακωμένοι όπως είπαμε σε αυστηρά καθορισμένες περιοχές ρεπερτορίου και παραστάσεων, δεν καταδέχονταν να το υπηρετήσουν. Ο σοβαρός Κώστας Μουσούρης ανεβάζει την πολεμική επιθεώρηση των Σακελλάριου - Γιαννακόπουλου «Μπράβο, Κολονέλο» με τεράστια επιτυχία. Η μεγάλη Μαρίκα Κοτοπούλη προσθέτει επίκαιρα κείμενα στα «Μεγάλα Παναθήναια» (που είχαν ανέβει επί Βαλκανικών πολέμων) στο θέατρο «Ρεξ». Ακόμα και η κυρία Κατερίνα κάνει στροφή προς την επιθεώρηση, ανεβάζοντας τις «Πολεμικές Καντρίλιες».
Μέσα λοιπόν στον ενθουσιασμό του πολέμου, στο κλίμα που δημιούργησε ο αγώνας για την ελευθερία απέναντι στους εισβολείς, αλλά και τη δικτατορία του Μεταξά που προηγήθηκε, οι θεατρίνοι λειτούργησαν με το αλάνθαστο ένστικτό τους. Ήταν η ώρα να μιλήσουν άμεσα και αποτελεσματικά. Κατέφυγαν στο λαϊκό θεατρικό είδος της επιθεώρησης γκρεμίζοντας τα τείχη που το κατηγοριοποιούσαν και μεγαλούργησαν δίνοντας κουράγιο σε πολεμιστές και λαό!
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου