Περί «υπερπληθυσμού» λύκων και άλλων δαιμονίων

Πηγή: dasarxeio.com

Δελτίο Τύπου της Περιβαλλοντικής Οργάνωσης “ΚΑΛΛΙΣΤΩ”

Το τελευταίο χρονικό διάστημα, βλέπουν το φως της δημοσιότητας άρθρα για τους λύκους και τις απώλειες που προκαλούν στον πρωτογενή τομέα (κτηνοτροφία) ή τον κίνδυνο που τυχόν ελλοχεύει για την ανθρώπινη ασφάλεια. Η γλώσσα που συχνά χρησιμοποιείται παραπέμπει σε παλαιότερες εποχές δαιμονοποίησης των λύκων, αγνοώντας τα επιστημονικά δεδομένα δεκαετιών έρευνας.

Σε πολλά από αυτά τα δημοσιεύματα, αναφέρεται συχνά, ο όρος «υπερπληθυσμός λύκων», ενώ σε μερικές περιπτώσεις παρουσιάζονται μέχρι και «πληθυσμιακές εκτιμήσεις» από κατοίκους, οι οποίες στην πλειοψηφία τους θεωρούνται υπερβολικές από όσους γνωρίζουν τα στοιχειώδη περί της βιολογίας των λύκων. Πέρα από το προφανές ότι δεν μπορεί κάποιος αυθαίρετα να αναφέρεται σε «υπερπληθυσμό» ενός είδους της άγριας πανίδας, έχουμε να επισημάνουμε επιπλέον τα εξής:

• Η σύγκρουση της άγριας πανίδας με τον πρωτογενή τομέα αποτελεί ένα σοβαρό ζήτημα που δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται μονομερώς και με όρους αποκλειστικά επικοινωνιακούς.
• Οι παραγωγοί δεν μπορούν και δεν πρέπει να επωμίζονται μόνοι τους το οικονομικό κόστος της σύγκρουσης και χρειάζονται έμπρακτη υποστήριξη για να αντιμετωπίσουν τις όποιες δυσκολίες.
• Η επανάκαμψη των λύκων είναι πράγματι γεγονός, συνεπακόλουθο της νομικής προστασίας του είδους και κυρίως των αλλαγών χρήσεων γης και των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών και πρακτικών. Πιο συγκεκριμένα, η εγκατάλειψη της υπαίθρου, η αύξηση της εντατικής κτηνοτροφίας έναντι της νομαδικής/εκτατικής, η ανάκαμψη πολλών δασικών οικοσυστημάτων και η πληθυσμιακή αύξηση των ειδών που αποτελούν τη φυσική λεία του λύκου, όπως είναι ο αγριόχοιρος και το ζαρκάδι, είναι παράγοντες που έχουν συμβάλλει στην επανάκαμψη των λύκων στην Ελλάδα. Ο αριθμός των λύκων σχετίζεται και επηρεάζεται άμεσα από την πυκνότητα των θηραμάτων του και το είδος μπορεί να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον έλεγχο των πληθυσμών τους και τον περιορισμό της εξάπλωσης μεταδοτικών ασθενειών τους.
• Η πυκνότητα των λύκων στην Ελλάδα διαφοροποιείται από περιοχή σε περιοχή και κυμαίνεται από 2 έως 10 άτομα ανά 100 τετραγωνικά χιλιόμετρα, σύμφωνα με τις επιστημονικές καταγραφές πεδίου των τελευταίων ετών. Οι αγέλες των λύκων διατηρούν αποκλειστικές επικράτειες με έκταση που κυμαίνεται από 100 έως 300 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
• Ο αριθμός των επιθέσεων λύκων στο κτηνοτροφικό κεφάλαιο επηρεάζεται, αλλά δεν είναι ανάλογος του πληθυσμού τους. Όπως έχουν δείξει πολλές επιστημονικές έρευνες ανά τον κόσμο, ο αριθμός των επιθέσεων εξαρτάται κυρίως από τον αριθμό και το είδος των κτηνοτροφικών ζώων και τα μέτρα πρόληψης που εφαρμόζονται τοπικά. Ενδεικτικά αναφέρεται, ότι ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά καταγράφεται στη Νορβηγία, χώρα όπου ο λύκος θηρεύεται συστηματικά και διατηρεί πολύ μικρούς πληθυσμούς, ενώ τα εκατομμύρια προβάτων βόσκουν χωρίς επιτήρηση.
• Αντίθετα από ό,τι συχνά αναφέρεται, οι επιθέσεις λύκων σε αιγοπρόβατα παρουσιάζουν αθροιστικά πτωτική τάση τα τελευταία 10 χρόνια στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία που διατηρεί ο ΕΛΓΑ. Αντιθέτως, οι επιθέσεις στα βοοειδή αυξάνονται. Αυτό οφείλεται αφενός στην αύξηση του αριθμού τους, λόγω των υψηλών επιδοτήσεων της Ε.Ε και του σημαντικά μικρότερου απαιτούμενου φόρτου επιτήρησης κατά τη βόσκησή τους που λειτουργούν ως σημαντικά κίνητρα, αλλά ταυτόχρονα και εξαιτίας της παρατηρούμενης σε πολλές περιοχές ελλιπούς εφαρμογής μέτρων πρόληψης των επιθέσεων.
• Για τη μεγάλη συρρίκνωση της αιγο-προβατοτροφίας τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα συνηγορούν κυρίως κοινωνικοοικονομικοί λόγοι (π.χ. η οριζόντια ΚΑΠ -Κοινή Αγροτική Πολιτική -της ΕΕ) και όχι πρωτίστως η παρουσία των λύκων, όπως σε μερικές περιπτώσεις αναφέρεται. Από την άλλη, ο λύκος μπορεί να αποτελεί «τη σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι» σε μια ήδη προβληματική κατάσταση.
• Οι μέσες ετήσιες ποσοστιαίες απώλειες κτηνοτροφικού κεφαλαίου ανά επηρεαζόμενο παραγωγό κυμαίνονται από 1,5% έως 7% για τις μονάδες αιγοπροβάτων και από 0,5% έως 5,5% για τις μονάδες βοοειδών, σύμφωνα με επιστημονικές καταγραφές και τις αναφορές των ίδιων των παραγωγών, όπως προκύπτει από την υλοποίηση σχετικών ερευνών. Σημαντικό ποσοστό παραγωγών φαίνεται να μην έχει καθόλου απώλειες από επιθέσεις λύκου, ενώ οι ποσοστιαίες απώλειες από ασθένειες είναι συχνά αρκετά υψηλότερες.
• Για τη βελτίωση των όρων συνύπαρξης του λύκου με την κτηνοτροφία απαιτείται: α) η οριζόντια υποστήριξη των παραγωγών μέσω ενίσχυσής τους για την εφαρμογή ή εντατικοποίηση προληπτικών μέτρων – παραδοσιακών και σύγχρονων- αξιοποιώντας είτε ευρωπαϊκούς είτε εθνικούς πόρους, β) ο εκσυγχρονισμός του συστήματος γεωργικής ασφάλισης του ΕΛΓΑ και ο συνδυασμός του με επιδότηση των προληπτικών μέτρων, γ) η σύνταξη και υλοποίηση Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τον λύκο.
• Η θανάτωση λύκων έχει μέτρια αποτελεσματικότητα ως μέθοδος περιορισμού των επιθέσεων στο κτηνοτροφικό κεφάλαιο και απαιτεί μεγάλες πληθυσμιακές μειώσεις για να έχει κάποιο εμφανές αντίκτυπο. Ως εκ τούτου, θεωρείται κοινωνικά ασύμβατη και οικολογικά επισφαλής. Αντιθέτως, οι παραδοσιακές αλλά και οι σύγχρονες μέθοδοι πρόληψης υπερτερούν σε αποτελεσματικότητα, όπως έχει διαπιστωθεί από σχετικές έρευνες.
• Αν και ο λύκος στην Ελλάδα δεν αποτελεί θηρεύσιμο είδος, το νομικό καθεστώς προστασίας δεν εφαρμόζεται πλήρως και μεγάλος αριθμός λύκων εξοντώνεται, δηλητηριάζεται ή ακόμα και βασανίζεται παράνομα κάθε χρόνο στη χώρα.
• Οι τραυματισμοί ανθρώπων από υγιείς (μη λυσσασμένους) λύκους αποτελούν πάρα πολύ σπάνια περιστατικά στην Ευρώπη και σχετίζονται κυρίως με εξοικειωμένους λύκους που έχουν προκύψει από την έκθεσή τους σε ανθρωπογενείς πηγές τροφής. Μόνο 2 επιβεβαιωμένα περιστατικά θανάτωσης ανθρώπων από λύκους έχουν καταγραφεί τα τελευταία 40 χρόνια σε Ευρώπη και Βόρεια Αμερική. Συγκριτικά με άλλους παρόμοιους κινδύνους, αναφέρεται ότι μόνο το 2016 στην Ευρωπαϊκή Ένωση καταγράφηκαν 46 επιβεβαιωμένοι θάνατοι ανθρώπων από σκύλους, ενώ τα περιστατικά τραυματισμών ανθρώπων από αδέσποτα ή οικόσιτα σκυλιά είναι χιλιάδες κάθε χρόνο.

Η ΚΑΛΛΙΣΤΩ, σε συνεργασία με τον ΟΦΥΠΕΚΑ, συμμετέχει στην  υλοποίηση ευρωπαϊκού έργου  με  τίτλο LIFE WILD WOLF «Δράσεις διαχείρισης για τη διατήρηση του λύκου στη φυσική του κατάσταση σε ανθρωπογενή τοπία της Ευρώπης» (βλ. https://www.callisto.gr/life-wild-wolf). Επίσης, με την υποστήριξη αφενός του  WWF Ελλάς στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας για την διαφύλαξη εμβληματικών ειδών της Μεσογείου και αφετέρου του Πράσινου Ταμείου (Πρόγραμμα «Καινοτόμες δράσεις με τους πολίτες»), υλοποιεί δράσεις για τη βελτίωση των όρων συνύπαρξης ανθρώπου – λύκου στην Ελλάδα.

Για τις δράσεις των προγραμμάτων και για τα αποτελέσματά τους η ΚΑΛΛΙΣΤΩ ενημερώνει τόσο τους αρμόδιους φορείς όσο και το ευρύ κοινό. Στις 4 Δεκεμβρίου, η ΚΑΛΛΙΣΤΩ θα συμμετάσχει σε εκδήλωση που διοργανώνεται από τον Ε.Π.Ο.Σ. Φυλής, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ζωφριάς και την Μονάδα Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Πάρνηθας, Σχοινιά και Προστατευόμενων περιοχών Σαρωνικού Κόλπου του ΟΦΥΠΕΚΑ. Στόχος της συζήτησης είναι η ενημέρωση των κατοίκων των περιοχών γύρω από την Πάρνηθα, για την παρουσία της άγριας πανίδας στα όρια ή και εντός του αστικού ιστού. Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στις 17:00 στο Παλιό Δημαρχείο Χασιάς (Λ.Φυλής).