Εξαιρετικό αφιέρωμα της ΑΧΑΡΝΑΪΚΗΣ (Φύλλο 260) στο ΕΠΙΣΚΗΝΙΟΝ

 

ΕΠΙΣΚΗΝΙΟΝ : Το Αρχαίο Θέατρο των Αχαρνών

«Έστιν ουν τραγωδία, μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας, μέγεθος εχούσης, ηδυσμένω λόγω, χωρίς εκάστου των ειδών εν τοις μορίοις, δρώντων και ου δι` απαγγελίας, δι` ελέου και φόβου περαίνουσαν την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν». Αριστοτέλης, Ποιητική.

Το Αρχαίο Θέατρο των Αχαρνών αποκαλύφθηκε το 2007 και αποτελεί εύρημα διεθνούς σημασίας αλλά και σπουδαίο τεκμήριο του ιστορικού παρελθόντος της πόλης μας που θα συμβάλλει πολλαπλά στην αναβάθμισή της. Η ολοκληρωτική αποκάλυψη του είναι σημαντική για την κατανόησή μας σχετικά με την οργάνωση του αρχαίου δήμου καθώς η εύρεσή του στη συγκεκριμένη θέση δηλώνει και το πολιτικό του κέντρο.

ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ

Α. ΚΟΙΛΟΝ Β. ΣΚΗΝΗ Γ. ΟΡΧΗΣΤΡΑ

1. ΑΝΑΛΗΜΜΑΤΑ 5. ΣΚΗΝΗ 9. ΠΑΡΟΔΟΙ

2. ΚΕΡΚΙΔΕΣ 6. ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ

3. ΔΙΑΖΩΜΑ 7. ΠΙΝΑΚΕΣ 10. ΘΥΜΕΛΗ

4. ΚΛΙΜΑΚΕΣ 8. ΘΥΡΩΜΑΤΑ (ΒΩΜΟΣ ΔΙΟΝΥΣΟΥ)

Το Αρχαίο Θέατρο των Αχαρνών ήταν γνωστό, μέχρι την τυχαία αποκάλυψή του, μόνο από επιγραφές του 4ου αι. π.Χ. Σε επιγραφή που βρέθηκε σύμφωνα με πληροφορία στο λόφο των Σαράντα Μαρτύρων αναφέρεται η μίσθωση του θεάτρου σε ιδιώτες για παραστάσεις τραγωδίας ή κωμωδίας. Από τα έσοδα των παραστάσεων θα πληρώνονταν οι λατρευτικές ανάγκες του Δήμου.

Μια δεύτερη επιγραφή βρέθηκε το 1987 από την αρχαιολόγο κ. Μ. Πλάτωνος σε σωστική ανασκαφή πίσω από την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Νηστευτή στην οδό Λιοσίων, σε κοντινή απόσταση από το σημείο εύρεσης του θεάτρου. Η επιγραφή που σήμερα βρίσκεται στην αποθήκη της Αρχαιολογικής Συλλογής Αχαρνών, είχε τοποθετηθεί σε δεύτερη χρήση ως κάλυμμα αγωγού δημόσιου βαλανείου (λουτρού) ρωμαϊκών χρόνων. Στην επιγραφή αναγράφονται δύο τιμητικά ψηφίσματα τα οποία εισηγήθηκε στο δήμο ο Διογένης Ναυκύδου η οποία και θα στηνόταν δημοσία δαπάνη στο ιερό της Αθηνάς Ιππίας . Τα ψηφίσματα παρέχουν σημαντικά στοιχεία για τον θεσμό του δημοτικού ταμία και την οικονομική διαχείριση των δήμων στα χρόνια του Δημήτριου του Φαληρέα τις τελευταίες δεκαετίες του 4ου π.Χ. αιώνα.

Το πρώτο ψήφισμα αφορά τη χορήγηση των συνηθισμένων τιμών, επαίνου και στεφάνου ελιάς, στον επί Πραξιβούλου άρχοντος (315/4 π.Χ) ταμία Φανόμαχο Νικοδήμου για την ορθή διαχείριση του δημοτικού ταμείου, το οποίο κυρίως αφορούσε την τέλεση των προβλεπόμενων από το εορτολόγιο του δήμου θυσιών και εορτών καθώς και τη χορήγηση στους τιμώμενους και στους απογόνους τους «αιώνιας προεδρίας» στους Διονυσιακούς αγώνες των Αχαρνέων, να κάθονται δηλαδή στα πρώτα έδρανα του θεάτρου.

Οι λατρευτικές δαπάνες σύμφωνα με τη πολιτική του Δημήτριου του Φαληρέα που κυβέρνησε στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα αντιπροσώπευαν το σημαντικότερο κονδύλι των τακτικών δαπανών των δήμων και πιθανότατα το βασικό λόγο υπάρξεως του δημοτικού προϋπολογισμού. Ο Δημήτριος επίσης είχε κατάργησε τα θεωρικά και την ιδιωτική χορηγία και επέβαλλε εκτός από την ανάληψη χρηματοδότησης της λατρείας από τους δήμους και την ανάληψη της δαπάνης αγωνοθεσίας.

Στο δεύτερο ψήφισμα τιμώνται μαζί με τον Φανόμαχο, ο δήμαρχος Οινόφιλος Οινοφίλου και ο επιμελητής των Διονυσίων Θέωνος για την επιμέλεια των Κατ’ αγρούς Διονυσίων- μεγάλη γιορτή των αγροτικών δήμων την οποία περιγράφει με πολύ ζωντάνια ο Αριστοφάνης στο έργο του «Αχαρνής» που διδάχτηκε στα Λήναια το 425 π.Χ.

Η αποκάλυψή του αρχαίου θεάτρου των επιγραφών το Φεβρουάριο του 2007 σε εκσκαφή θεμελίων τριώροφης οικοδομής στην οδό Σαλαμίνος 21 κοντά στην πλατεία Καράβου και στη διασταύρωση με την οδό Λιοσίων, στο κέντρο του σημερινού δήμου προκάλεσε ρίγη συγκίνησης. Στην ανασκαφή που ακολούθησε υπό την εποπτεία της αρχαιολόγου της Β΄ Ε.Π.Κ.Α. Μαρίας Πλάτωνος αποκαλύφθηκε τμήμα του κοίλου και της ελαφρά πεταλόσχημης ορχήστρας. Τα εδώλια που αποκαλύφθηκαν σε ημικυκλική διάταξη είναι θεμελιωμένα σε φυσικό επικλινές έδαφος και κατασκευασμένα από ασβεστόλιθο, ένα ευπαθές και εύθρυπτο υλικό. Το μεγαλύτερο τμήμα του, η ορχήστρα και η σκηνή βρίσκονται κάτω από το οδόστρωμα της οδού Σαλαμίνος, νυν Αρχαίου Θεάτρου.

Η μέχρι τώρα ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως μέρος της ορχήστρας σε βάθος 2,5 μέτρα και μέρος του κοίλου : μια ολόκληρη κερκίδα με 11 σειρές εδωλίων από ασβεστολιθικούς δόμους (που σύμφωνα με τη Μ. Πλάτωνος ίσως είχαν μεταφερθεί από τοπικό λατομείο λίθου) σε ημικυκλική διάταξη στο φυσικό επικλινές έδαφος με μικρότερο πλάτος 5 μέτρα και μεγαλύτερο 22 μέτρα καθώς και μικρότερο τμήμα άλλης, βόρεια της πρώτης που συνεχίζεται βορειότερα ίσως άθικτη κάτω από παρακείμενο νεότερο κτίσμα. Επίσης ανασκάφηκε και το μισό άλλης κερκίδας προς τα νότια της πρώτης που φαίνεται ότι συνεχίζεται κάτω από το οδόστρωμα της οδού Σαλαμίνος νυν Αρχαίου Θεάτρου. Πιθανώς, σύμφωνα με την ανασκαφέα, πάνω στα εδώλια είχε τοποθετηθεί ξύλινη επένδυση, ενώ για μεγαλύτερη άνεση τοποθετούνταν κατά τις παραστάσεις μικρά υφασμάτινα μαξιλάρια. Επίσης αποκαλύφθηκε τμήμα του αποστραγγιστικού αγωγού, για την απομάκρυνση των όμβριων υδάτων, καλυμμένου με πλάκες που διέτρεχε την ορχήστρα μπροστά από τα τιμητικά εδώλια της προεδρίας. Με βάση τα έως τώρα αρχαιολογικά ευρήματα κυρίως της κεραμικής και τις επιγραφικές μαρτυρίες το θέατρο σύμφωνα με την ανασκαφέα του χρονολογείται τον 4ο π.Χ αιώνα ενώ φαίνεται ότι λειτουργούσε έως τον 12ο αιώνα μ.Χ. Το θέατρο των Αχαρνών φιλοξενούσε γύρω στους 2.000 θεατές χωρίς να υπολογίζεται το επιθέατρό του το οποίο πιθανώς ήταν ξύλινο.

Υποθετική σχεδιαστική αναπαράσταση του θεάτρου. Πηγή: http://www.diazoma.gr

Σύμφωνα με την Μαρία Πλάτωνος η σημασία της αποκάλυψης του θεάτρου είναι μεγάλη καθώς σηματοδοτεί τη θέση του κέντρου του αρχαίου δήμου των Αχαρνών με τα δημόσια οικοδομήματα και τα ιερά του Διονύσου, του Άρη και της Αθηνάς, αποδεικνύοντας τη σπουδαιότητα του στην αρχαιότητα ως το πολιτικό, οικονομικό και θρησκευτικό κέντρο γύρω από το οποίο αναπτύχθηκαν οι γειτονικοί δήμοι της βόρειας Αττικής.

Οι εργασίες για την ανασκαφή του αρχαίου θεάτρου που εντόπια και ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία χαρακτήρισαν ως την ανακάλυψη του 21ου αιώνα, έχουν δυστυχώς διακοπεί από το 2007 εξαιτίας των απαλλοτριώσεων που εκκρεμούν, των γραφειοκρατικών αγκυλώσεων και ίσως της άγνοιας των πολιτών λόγω ελλιπούς ενημέρωσης για τη σημαντικότητα του μνημείου στην οικονομική ανάκαμψη της πόλης, την προβολή της ιστορίας της και τη συνακόλουθη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της.

Ο Δήμος Αχαρνών λόγω της σπουδαιότητας της ανασκαφής, του ζωηρότατου ενδιαφέροντος που εκδηλώνουν πολίτες των Αχαρνών και εθελοντικοί φορείς όπως το ΕΠΙΣΚΗΝΙΟ και το ΔΙΑΖΩΜΑ για την πλήρη αποκάλυψη του θεάτρου και με δεδομένη την ευαισθησία της τοπικής αυτοδιοίκησης για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, πιέζει τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟ να προωθηθούν άμεσα οι υπουργικές αποφάσεις για τις σχετικές απαλλοτριώσεις που θα επιτρέψουν την επαφή του κοινού με το εν λόγω μνημείο.

Στις 21 Ιουνίου του 2010 το Τμήμα Απαλ/σεων, Απόκτησης Ακίνητων & Αποζημιώσεων της Δ/νσης Απαλλοτριώσεων & Ακίνητης Περιουσίας του ΥΠΠΟ ενέκρινε τη δαπάνη αποζημίωσης της πρώτης ιδιοκτησίας. Εκκρεμούν οι αναγκαστικές απαλλοτριώσεις επί των οδών Σαλαμίνος και Χειλίου παραπλεύρως και βορειοδυτικά του θεάτρου.

Το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου με τις αποφάσεις 337/31-05-2007 και 535/31-07-2007 ενέκρινε τις απαραίτητες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις που θα επέτρεπαν την επέκταση της ανασκαφής κάτω από το οδόστρωμα της οδού Σαλαμίνος για την ανασκαφή του θεάτρου προσφέροντας για τις ανασκαφικές εργασίες προσωπικό και υλικοτεχνική υποστήριξη. Ο Δήμος δεν προχώρησε στο κλείσιμο της Σαλαμίνος για να αποφύγει τη μακρόχρονη ταλαιπωρία των συμπολιτών μας καθώς οι χρονοφόρες διαδικασίες των αναγκαστικών απαλλοτριώσεων των οικοπέδων από το ΥΠΠΟ δεν έχουν ολοκληρωθεί.

Το Τμήμα Αρχαιολογίας και Ιστορικής Έρευνας του Δήμου Αχαρνών στα πλαίσια ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς των Αχαρνών και την προβολή της τοπικής ιστορίας σε συνεργασία με το ΕΠΙΣΚΗΝΙΟ το σχολικού έτος 2016 ξεκίνησε την υλοποίηση εκπαιδευτικού προγράμματος με τίτλο : «Ο Δικαιόπολις μας ταξιδεύει στο μαγευτικό κόσμο του αρχαίου θεάτρου« που απευθύνεται στις σχολικές βαθμίδες της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του Δήμου Αχαρνών με θέμα το Αρχαίο Θέατρο. Ευελπιστούμε ότι το πρόγραμμα θα συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση των μαθητών για το σημαντικό αυτό μνημείο που ήταν στη λήθη για 2.500 χρόνια και που για κάποιο λόγο αποκαλύφθηκε στα δικά τους χρόνια για να το αγκαλιάσουν, να το προστατέψουν και να το αναδείξουν. Αυτό τον κρυμμένο θησαυρό θα ανακαλύψουμε με τα δικά τους μάτια και τη νέα σχολική χρονιά 2016-2017.

«… Δε νοείται προσπάθεια προβολής της χώρας, μιας χώρας οποιασδήποτε, προ παντός της Ελλάδος, χωρίς την προβολή του θεάτρου της. Το ένα δεν χωρίζεται από το άλλο. Και για να είμαι ακόμη πιο συγκεκριμένος, δε νοείται προσπάθεια επικοινωνίας με τον ξένο, χωρίς, από της δικής μας πλευράς, να του προσφέρουμε αυτό το αγαθό που λέγεται Θέατρο». Κωνσταντίνος Τσάτσος, Ακαδημαϊκός, Τέως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας

Πηγή: http://www.acharnes.gr. Copyright: Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού/ Β΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.